خلاصه درس :

حقوق زوجین در خانواده

حقوق زوجین در خانواده به دو بخش کلی تقسیم می شود:
بخشی از آن حقوقی است که به لحاظ قانونی با عنوان یک حق و بر عهده دیگری به عنوان تکلیف تعیین شده و در صورتیکه رعایت نشود می توان برای استیفای آن شکایت کرد این را به عنوان نظام حقوقی از آن یاد می کنیم. و بخش دوم؛ حقوق دیگری را هم زوجین بر عهده هم دارند اما معمولاً آن حقوق مستوجب پیگیری قضایی نیست که را به عنوان نظام اخلاقی و تعابیر دیگری یاد می‌کنیم.

سیره اهل بیت علیهم السلام هنگام مراجعه زوجین

سیره اهل بیت و وجود شریف پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم بدین صورت بوده که هرگاه وقتی آقایان مراجعه می‌کردند از حقوق زن یادآوری می-کردند. حال آن حقوق واجب که جزو نظام حقوقی است و چه اخلاقی و نظام اخلاقی یاد می¬کردند و هرگاه طرف مقابل می‌آمد حضرت بر حقوق همسرش تاکید می‌کردند و نه بر حقوق خود آن شخص.
این اصل هرچند برای مراجعه کننده ناخوشاینده است اما حقیقتاً در صلح و سازش بسیار تاکید دارد که آن هنر شما است که در پی این صحبت، فرد را اقناع کنیم به اینکه حقوق همسرش را مراعات کند. حال اگر مراعات کرد همسر او هم مراجعه می¬کند و او هم با تکالیف خودش آشنا می شود و حق همسر را ادا میکند. حال این دو در تعامل هم در خانواده به جای اینکه توجه خود را براین کنند که چرا حق مرا رعایت نکردی به سراغ این می‌روند که تکلیف من چه بوده است؟ و حق شما چیست؟ اگر هردو به این توجه کنند برخلاف این است که تکلیف تو چیست و حق من را رعایت نکردی! بنابراین به طرف سازش می¬روند و اگر نگاهی مثل نگاه وکیل مدافع صرفاً از حقوق او یاد کنید به اختلاف خانواده ها دامن زده ایم.

علت مسئولیت‌پذیری زوجین

مسئله دیگر این است که گاهی برای مراجعین این سوال پیش می آید که چرا ما باید چنین تکالیفی داشته باشیم؟ چرا مرد باید نفقه خانه و مسائل اقتصادی را متحمل شود؟ چرا زن باید در زمینه تبعیت از همسر تبعیت حدود و خاصی را دارا باشد؟ و اینکه هنر مشاور و مربی این است که بفهماند مراعات این حقوق به نفع خود شخص است و خداوندی که واضع و تعریف کننده این حقوق است بر اساس طبیعت و فطرت و نیازهای روانشناختی هر یک از زن و مرد حقوق و تکالیفی را تعریف نموده است و مراعات این حقوق متناسب با روحیات جنس زن و مرد و به مصلحت است. مثلاً زنان هر چقدر که متمول و ثروتمند باشند مایل نیستند که هدیه دهنده اصلی در خانواده که باید پیوسته همه معاش خانواده را به لحاظ مالی تامین کند دوست ندارند آنها باشند. زن ها در گرفتن هدایا از مرد برایشان دو اثر دارد، یک اثر مادی و مالی و آرام بخش و یک حالت نشاطی را برای آنها به وجود می‌آورد و مردان نیز طبیعتشان بدین صورت آفریده شده که دست بخشش و سخاوت داشته باشند و از این هدیه دادن خوشحال خواهند شد و این را می‌توانیم برای مراجعه‌کننده تبیین کنیم.

حقوق زن بر مرد در نظام حقوقی خانواده

1-معاشرت و برخورد با اخلاق خوب
2-نفقه زن
3-نفقه در طلاق

4- حق کسب درآمد
5- مشارکت زن در مخارج
6- حق مهریه
7- پرداخت مهریه

8- شروط ضمن عقد

حقوق فرزندان

 حق حضانت
 حق تعلیم و تربیت

حقوق مرد بر زن

۱- رعایت معاشرت نیکو و حسن معاشرت

حسن معاشرت از حقوق مشترک زوجین است و بر اساس ماده ۱۱۰۳ قانون مدنی زن نیز مانند شوهر معاشرت داشته باشد مواردی همچون نزاع و درگیری و بددهانی و ضرب و شتم و امثال آن زندگی را سخت کرده و حسن معاشرت در آن رعایت نشده بنابراین مرد می تواند این موارد را پیگیری نماید و الزام قانونی بر آن مترتب می شود البته در تمام موارد حقوقی پیشنهاد اصلی ما مراجعه به مراجع حقوقی و دادگاه نکنیم و بهترین راه حل استفاده از فنون سازگاری و همراه شدن و حل مسئله و با یادآوری پاداش‌های عظیم همچون پاداش شهادت و صدیقین و بزرگان برای زوجینی که احیاناً خلق بد همسر را تحمل می کنند و زمینه های راهنمایی و هدایت همسر خود را با رفتار نیکو فراهم می‌کنند و در این قبیل مشکلات زود به دادگاه مراجعه نکنند. البته شوهر می تواند این کار را انجام دهد و اثر قانونی هم بعضی از قوانین مربوط به طلاق دارد و به عبارتی آثار حقوقی دارد.
نکته بعدی در خصوص عدم حسن معاشرت و بد خلقی زن که برخی از مصادیق آن کلامی است. که در کنترل بر زبان، خانم ها دارای کنترل کمتری نسبت به مردان میباشند. بنابراین مردان نباید مفاد کلامی یک زن را دال بر بی انصافی و خشونت و عداوت و دشمنی بدانند و از بحث و جدل با همسر بپرهیزند و به تعبیر حضرت امیر مومنان با کلام نیکو او را آرام کنند اما اگر این داستان ادامه پیدا کنند و منجر به زندگی پر مشقت شود مرد میتواند از حق خودش در این خصوص دفاع کند.

۲- وظایف و تلاش زن بر تحکیم خانواده

یکی از حقوق مرد بر زن حق ریاست در خانواده می باشد. این حق به نظر یک حق چالشی و تنش¬زا است و به دلیل اینکه خیلی از زوجین متوجه مفاد آن نمی شوند و با این حق به معنی آن نیست که مرد ذاتاً بهتر است و ریاست بکند و بر اساس اصل ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی؛ در روابط زوجین ریاست خانواده از خصایص شوهر است. این خصایص شوهر یک اقتضاء معنایی و یک ظرافت معنایی دارد یعنی وقتی شوهر تکالیف زیادی بر او مترتب است در موارد خاصی باید مسئولیت تصمیم گیری را بپذیرد آنهم در موارد خاص از نکات مورد توجه که باید حتماً زوجین بر آن آگاهی پیدا کنند که این در همه موارد نیست و این را هم مردان باید بدانند و هم زنان و این نیست که مردان فکر نکنند که حرف آخر را بزنند. هر چند در ظاهر فکر می کنید که این یک تکلیف و مشقت برای زن و یک آزمایش برای مرد است که اینطور نیست در واقع یک زحمت و مشقت برای مرد است در موارد خاص که این موارد چیست؟ مهمترین مرز و حد این قانون این است که در تمام مواردی که حقوق زن بر آن تکلیف شده استثنائاتی دارد مثل نفقه، مثل مراعات شأنیت زن، مثل رعایت حسن معاشرت و اخلاق نیکو با همسر از این موارد است. اما موارد دیگری هم وجود دارد؛ تعیین محل سکونت و یا رفتن به مسافرت زن بسیار تاکید کند که مایل هستم با هواپیما برویم و مرد می گوید با قطار برویم و نظایر اینها... اینها باید در آن سایر شاخص‌ها رعایت شود.

۳- اصل ریاست مرد بر خانواده.
۴- اصل اطاعت و تمکین جنسی از مرد.
۵- حق مرد بر تعیین محل زندگی.
۶- بحث اشتغال زن.