خلاصه درس :

هر دانشی اصطلاحات و واژگان تخصصی خود را دارد؛ واژگانی که هم در تلفظ صحیح و هم در کاربرد دقیق، نیازمند دقت هستند. گاهی فرد واژه‌ای را نادرست تلفظ می‌کند و گاه، با وجود تلفظ صحیح، آن را در جایگاه نادرستی به کار می‌برد. این مسئله در حوزه‌هایی همچون حقوق و فقه، که با مفاهیم دقیق و کاربردی سر و کار دارند، اهمیت دوچندان می‌یابد.

در نظام جمهوری اسلامی ایران، بسیاری از اصطلاحات حقوقی در زندگی عمومی مردم حضور دارد و حتی در مناطق روستایی نیز، آشنایی حداقلی با این مفاهیم به دلیل وجود دانشگاه‌ها، مراکز آموزشی و دانش‌آموختگان رشته حقوق کاملاً قابل مشاهده است. از سوی دیگر، مبلغین دینی نیز در مناسبت‌های مختلف و در ارتباط با مردم، گاهی ناگزیر از استفاده از واژگان حقوقی هستند. لذا آشنایی با برخی از مفاهیم و اصطلاحات این حوزه، به‌ویژه برای طلاب، ضروری و مفید خواهد بود.

درس «آیین دادرسی کیفری» از دروس پایه در رشته حقوق و فقه و حقوق اسلامی است. این درس نه تنها در مقطع کارشناسی با چهار واحد، بلکه در دوره‌های تحصیلات تکمیلی نیز با دو واحد در کارشناسی ارشد و گاهی در دکتری (به صورت تطبیقی) تدریس می‌شود. به‌طور کلی، این درس در نظام آموزش عالی کشور بیش از ۱۳۰ ساعت آموزش رسمی را شامل می‌شود.

پیشینه‌ی تدریس این درس در ایران به بیش از یک قرن بازمی‌گردد. نخستین قانون مرتبط با این حوزه با عنوان «اصول محاکمات جزایی» در سال ۱۲۹۱ هجری شمسی تصویب شد. پس از آن، در سال ۱۳۷۸ قانون «آیین دادرسی کیفری دادگاه‌های عمومی و انقلاب» به تصویب رسید و در نهایت، قانون فعلی که مورد استناد و اجراست، قانون «آیین دادرسی کیفری» مصوب سال ۱۳۹۲ با اصلاحات بعدی است.

منابع اصلی این درس عبارت‌اند از:

• قانون آیین دادرسی کیفری

• قانون مجازات اسلامی

• قانون اساسی

• آیین دادرسی مدنی (در پاره‌ای موارد)

• برخی اسناد بین‌المللی حقوق بشری

• و از همه مهم‌تر، منابع فقهی که پشتوانه‌ی اصلی قوانین در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران هستند.

هدف این درس، آشنایی اولیه با مفاهیم کاربردی و کلیدی آیین دادرسی کیفری است. طبیعتاً در این دوره، انتظار تربیت متخصص نمی‌رود، اما آشنایی با اصطلاحاتی مانند شکواییه، دادخواست، کیفرخواست، واخواهی، اعتراض و مانند آن، برای مبلغین و فعالان فرهنگی ضروری است. به‌ویژه آنکه کاربرد نادرست یا تلفظ غلط برخی اصطلاحات، به‌ویژه در منابر و سخنرانی‌های عمومی، مناسب شأن یک فرد تحصیل‌کرده نیست.

این آشنایی اجمالی می‌تواند مقدمه‌ای باشد برای ورود جدی‌تر به حوزه‌ی حقوق و حتی علاقه‌مندی برخی طلاب برای پیگیری علمی این حوزه در آینده.