خلاصه درس :

بحث اصلی این است که چگونه باید مفهوم «جهاد تبیین» در قرآن کریم را درک کنیم و به عنوان «مبین» و «مجاهد» عمل نماییم.

برای تحلیل این موضوع، جامعه را می توان به ده گروه (دهک) تقسیم کرد که هرکدام سطح متفاوتی از تأثیرگذاری فرهنگی دارند. دهک دهم شامل پیشگامان فرهنگی است که آشکارا و جسورانه در عرصه های اجتماعی حضور دارند، مانند کسانی که نماز جماعت را در محیط های عمومی دانشگاه اقامه می کنند. در مقابل، دهک اول شامل افراد یا گروه هایی است که به ترویج افکار ناسالم یا رفتارهای غلط مشغول اند.  

بین این دو دهک، هشت گروه دیگر قرار دارند که تحت تأثیر جریان غالب (دهک دهم یا اول) هستند. به عنوان مثال، اگر فعالان فرهنگی دهک دهم با قاطعیت در میدان حاضر شوند، دهک های نهم و هشتم به سرعت به آنها می پیوندند و تأثیرگذاریشان به شکل تصاعدی افزایش مییابد. اما اگر این گروه سکوت کنند یا منفعل باشند، دهک اول جریان غالب میشود و دیگران را به سمت خود میکشد.  

مثلاً در محیط دانشگاه، دانشجویانی که نماز را اول وقت و در جمع میخوانند (دهک دهم)، الهام بخش دیگران میشوند. حتی کسانی که نماز را در اتاق های شخصی میخوانند (دهک نهم) یا آخر وقت به نماز می ایستند (دهک هشتم)، تحت تأثیر این جسارت، به تدریج به دهک دهم میپیوندند. اما اگر فعالان فرهنگی حضور پررنگ خود را از دست بدهند، این دهک های میانی به سمت بی تفاوتی یا حتی گرایش به رفتارهای ناسالم سوق پیدا میکنند.  

نکته کلیدی این است که حضور فعالان فرهنگی، هزینه فعالیت برای دهک اول (گروه های ناسالم) را افزایش میدهد. وقتی حقایق آشکارا بیان شود، طرفداران باطل جرئت ابراز وجود پیدا نمیکنند. اما اگر فعالان فرهنگی سکوت کنند، جریان باطل به راحتی گسترش می یابد و جامعه را درگیر میکند.  

پیامد این سکوت تنها به دنیا محدود نمیشود. در آخرت، دو گروه از سکوت کنندگان شکایت خواهند کرد:  
۱. دهک های میانی که میگویند: «اگر شما جلو میزدید، ما پشتسرتان حرکت میکردیم!».  
۲. قربانیان جریان ناسالم که میپرسند: «چرا در برابر این فساد سکوت کردید؟».  

قرآن کریم نیز بر این مسئولیت تأکید میکند: «باید از میان شما گروهی باشند که به نیکی دعوت کنند…» (آل عمران/۱۰۴). بنابراین، جهاد تبیین و حضور در میدان، یک وظیفه شرعی و انسانی است. سکوت نه تنها گناه محسوب میشود، بلکه همکاری ناخواسته با جریان باطل است. اگر میخواهیم جامعه از انحطاط نجات یابد، باید به عنوان «مبین» و «مجاهد» در میدان حاضر شویم و حقایق را بدون ترس و محافظه کاری بیان کنیم. 

در این درس با این سرفصل ها بیشتر آشنا خواهید شد:

دهک های فرهنگی و ضد فرهنگی

نقش فعالان فرهنگی از منظر قرآن کریم

تقویت اراده ها در جهاد تبیین

همگرایی نیروهای ارزشی