خلاصه درس :

برای تربیت افراد باید مراحلی را طی کنیم تا تربیت صحیح اسلامی انجام شود. اگر تربیت را به کشاورزی تشبیه کنیم، برای اینکه محصول صحیحی درو کنیم، باید ابتدا شناخت صحیحی از شرایط بذرمان، نوع بذرمان و نوع زمینی که میخواهیم در آن کشت را انجام دهیم، داشته باشیم. لذا اولین مرحله تربیت را «ارزیابی و شناسایی» معرفی میکنیم.  

یک طبیب برای اینکه بتواند بیمار خود را صحیح مداوا کند، نمیتواند از داروخانه خود به طور قرعه کشی یا مثلاً به هر نحوی با چشم بندی، دارو بر مریضش بدهد. حتماً باید بیمار را شناسایی کند، نوع بیماری را اول تشخیص دهد، زمینه هایی که باعث ایجاد این بیماری شده را بررسی کند تا بتواند داروی مفیدی تجویز کند. در تربیت هم همین است؛ زمانی تربیت صحیح اتفاق میافتد که ما از شخص متربی اطلاعات کافی داشته باشیم، روحیاتش را درست بشناسیم، جایگاهش را ارزیابی کرده و بتوانیم او را نقد و بررسی دقیقی کنیم تا ارتباط مؤثری با او برقرار کنیم.  

برای اینکه شناسایی دقیقی از متربی داشته باشیم، میتوانیم به علائم رفتاری مراجعه کنیم. علائمی که به ما روحیات افراد را نشان میدهد. در برخورد با افراد می فهمیم یکی پرخاشگر است، یکی کم حوصله است، یکی سوءظن دارد، یکی زود اعتماد میکند و صمیمی میشود. در برخوردهای متفاوتی که با افراد داریم و با دقتی که به این علائم نشان میدهیم، مرحله شناسایی را به طور صحیح انجام میدهیم.  

خدا رحمت کند مرحوم شهید بهشتی میفرمودند: «هر انسانی یک نسخه نانوشته از یک کتاب منحصر به فرد است». یعنی شما نمیتوانید یک نسخه واحد برای تربیت افراد بدهید. هرکدام از آنها یک نسخه منحصر به فرد هستند و برای تربیتشان باید یک روش منحصر به فرد هم اتخاذ شود.  

ما در مراحل تربیت، جدای از علائم و برخوردها، برخی با لطافت و نورانیتی که دارند، شناسایی را انجام میدهند. شما در رفتار علماء و بزرگان همین را میبینید. شاید با طرف مقابل صحبت چندانی نمیکنند، شاید برخورد مستقیم ندارند، اما به خاطر لطافت و نورانیتی که آن بزرگوار دارد، با اولین مشاهده، ظرفیت فرد را میسنجد و می فهمد چطور باید با او برخورد کرد. این شناسایی محقق میشود.  

رفتار اهل بیت (ع) را هم که نگاه کنید، بر اساس شناختی که از افراد دارند، مدل های برخوردشان تغییر میکند. اباعبدالله (ع) در مسیر کربلا با هر فرد به یک شیوه برخورد میکنند. برای برخی پیام دعوت میفرستند، برای کسی جمله توبیخی میگویند و او را به خود می آورند. اینها ناشی از شناختی است که مربی از متربیان خود دارد و مراحل بعدی را متناسب با این شناخت پیگیری میکند.  

**مرحله دوم: آشنایی و دوستی**  
پس از شناسایی کامل فرد، باید شروع به ایجاد پیوند عاطفی کنیم. برخی با اولین نگاه یا صحبت، علاقه مند میشوند و دوستی شکل میگیرد. برخی نیازمند تلاش بیشترند؛ اگر بخواهی با محبت به آنها نزدیک شوی، ممکن است واکنش منفی نشان دهند یا سوءظن پیدا کنند. اما برخی به راحتی ارتباط میگیرند. مهم، ایجاد اعتماد و صمیمیت است. شیوه ها با توجه به مرحله شناسایی ممکن است تغییر کند، اما تا زمانی که ارتباط مؤثری با متربی برقرار نکنیم و دوستی و صمیمیت ایجاد نشود، نمی توانیم تربیت را به معنای واقعی پیش ببریم.  

بهترین مربیان، پدر و مادر هستند. چرا؟ چون آنها نهایت محبت و دلسوزی را نسبت به متربی (فرزند) خود دارند. نهایت عشق و علاقه را در روابطشان نشان میدهند.  

---  

در این درس با این دو مرحله و مراحل دیگر همچون جذب و زمینه سازی بیشتر آشنا خواهید شد.