خلاصه درس :

تعریف سبک زندگی

سبک زندگی، تعاریف از نگاه اندیشمندان تعاریف مختلفی دارد. یکی از مهمترین و دقیق ترین تعاریف سبک زندگی عبارتست از : مجموعه ی کنش ها یا رفتارهای نهادینه ی انسان که به صورت دائمی و غالبی در زندگی انسان انجام می شود که شامل رفتارهای فردی و اجتماعی می شود . بنابراین سبک زندگی هم در حوزه رفتارهای فردی و هم در حوزه رفتارهای اجتماعی  نمود دارد.

لوازم تعریف سبک زندگی

تعریف مذکور از سبک زندگی دارای لوازمی است که باید به آن ها توجه کرد. با توجه به تعریف مذکور رفتارهای موقتی فردی یا گروهی سبک زندگی محسوب نمی شوند بنابراین سبک زندگی یک پدیده ی مستمر است همچنین با توجه به لایه های وجودی انسان که عبارتند از : بینش ها و ارزش ها ، گرایش ها و در نهایت کنش ها ، سبک زندگی به لایه رویین وجودی انسان مربوط می شود بنابراین جنبه ی نمایشی و نمادین دارد. بنابراین سبک زندگی نشأت گرفته از لایه های درونی انسان یعنی گرایش ها و لایه ی عمیق تر یعنی بینش ها است و نشان دهنده و معرف باورها و اعتقادات هر فرد یا گروه است.

با توجه به تعریف، وسعت سبک زندگی به وسعت تمام کنش های انسان ها در عالم هستی است پس حوزه وسیع و گسترده ای دارد.

نکته دیگر که از لوازم سبک زندگی است اقناعی بودن آن است نه دستوری و اجباری. بنابراین برای اصلاح سبک زندگی نمی توان از راه قانون و آیین نامه و دستورالعمل وارد شد بلکه باید به تعلیم و تربیت و اقناع اندیشه پرداخت

رویکردهای مختلف سبک زندگی

سبک زندگی رویکردهای مختلفی دارد که هریک از آنها قابل بررسی هستند. گاهی از منظر روانشناختی به سبک زندگی نگاه می نگریم؛ گاهی با نگاه جامعه شناختی به آن نگاه می کنیم و گاهی نیز با رویکرد اقتصادی سبک زندگی را مورد توجه قرار می دهیم . در کنار همه ی این رویکردها رویکرد مهم و اساسی رویکرد اخلاقی و دینی به سبک زندگی است؛ یعنی سبک زندگی از نگاه دین و اخلاق که نسبت به سایر رویکردها می تواند جامع تر باشد.

عوامل شکل گیری سبک زندگی

سبک زندگی به کمک عوامل مختلفی شکل می گیرد که آگاهی از آن ها برای تبلیغ یک نوع سبک زندگی یا مقابله ی با آن ضروری به نظر می رسد.

مهم ترین عوامل در شکل گیری سبک زندگی عبارتند از :

1-جهان بینی و باورها و ارزش های حاکم بر رفتار

باورهای در مسائل مختلفی تاثیر می گذارند که در سبک زندگی نمود پیدا می کنند از جمله : تغذیه ، زندگی فردی ، معماری و شهر سازی ، تعلیم و تربیت ، ورزش و ...

امیرالمؤمنین در روایت می فرمایند:«العقول ائمه الافکار و الافکار ائمه القلوب و القلوب ائمه الحواس»؛ یعنی عقل، باورها را شکل می دهد. باورها قلوب را رهبری می کنند و قلوب و گرایش ها برای حواس و رفتارها تصمیم گیرنده خواهند بود. در سیره پیامبر و اهل بیت هم مشاهده می کنیم که از این عامل برای تغییر در سبک زندگی استفاده می شود پیامبر اسلام شناخت ها و باورهای مردم را تغییر می دهند 

2-امیال و غرائض و عواطف

یکی دیگر از عوامل شکل دهنده سبک زندگی امیال، غرائض و عواطف اند. امیال و غرائض از نگاه اسلام اصالت دارند اما محور تصمیم گیری نیستند بنابراین اسلام امیال را جهت دهی می کند و لزومی ندارد از همه سلایق یا امیال و غرائض تبعیت شود.

3- محیط های اجتماعی

انسان موجودی اجتماعی است و تأثیر و تأثرات اجتماعی در زندگی او امری انکارناپذیر است. بنابراین در شکل گیری سبک زندگی انسان محیط های اجتماعی اطراف او بسیار مؤثر هستند در عین حال او نیز می تواند بر محیط های اطراف اثر گذار باشد اما معمولا محیط ها بر سبک زندگی انسان ها اثر گذارند

4-حاکمیت و نظام سیاسی

مدیران و حاکمان جامعه به عنوان الگوهایی برای مردم آن جامعه هستند و سبک زندگی آن ها بر سبک زندگی مردم نیز اثر خواهد گذاشت مثلا پاک دستی و اخلاق مدیران برای مردم الگو خواهد بود در عین حال اختلاس ها و چپاول گری نیز برای مردم به عنوان الگوی سبک زندگی قرار می گیرد. پس می توان به عنوان یکی از عوامل شکل دهنده ی سبک زندگی در نظر گرفت

5- عموم مردم جامعه

ذائقه مردم حاکمان را انتخاب خواهد کرد و این عوامل با یکدیگر ارتباط دو سویه دارند یعنی حاکمان از دل مردم و با سلیقه ی آنها انتخاب می شوند و از طرفی حاکمان نیز بر زندگی مردم تاثیرگذارند . بنابراین مردم در شکل گیری سبک زندگی در جامعه دخالت دارند.

دلایل اهمیت مطالعات سبک زندگی

مطالعه و بررسی سبک زندگی به خصوص سبک زندگی اسلامی به چند دلیل اهمیت دارد:

1- بهترین راه انتقال باورها

همانطور که در تعریف و لوازم تعریف اشاره شد سبک زندگی معرف باورها و ارزش ها است بنابراین سبک زندگی یا مجموعه کنش ها و رفتارها می تواند بهترین راه برای انتقال باورها باشد.

2- بهترین ابزار برای نمایش عزت مندی فرهنگی

3- نرم افزار تشکیل دهنده تمدن اسلامی

4- موقعیت فرانهادی سبک زندگی اسلامی

یعنی تمام نهادهای جامعه شناختی یک جامعه را در برمی گیرد اعم از نهاد خانواده ، سیاست ، آموزش و پرورش و ...

5- کمک به شناخت آسیب ها  و معضلات فردی و اجتماعی و فراهم شدن امکان برای برطرف کردن آن ها

6 - جنگ نرم در حوزه تغییر سبک زندگی

یکی از مهمترین تلاش های دشمن در جنگ نرم در حوزه تغییر سبک زندگی است به همین دلیل لازم است مطالعات سبک زندگی به صورت دقیق انجام شود

7- بیانیه گام دوم و ارتباط آن با سبک زندگی