خلاصه درس :

روشهای شناختی و پژوهشی 

شناخت تجربی   
شناخت شهودی   
شناخت وحیانی   
شناخت عقلانی

دسته¬بندی¬های حوزه سلامت
 

در حوزه سلامت دسته¬بندی¬هایی وجود دارد و آنچه که امروز می‌خواهیم درباره آن بحث کنیم، خلقت انسان است. در این جلسه می‌خواهم درباره اجزای تشکیل دهنده انسان صحبت کنیم و در این حوزه بیشتر از آیات قرآن استفاده می‌کنیم و ادامه درباره دسته¬بندی-هایی چون تری و خشکی و گرمی و سردی صحبت مختصری خواهیم کرد. پس از آن به‌واسطه شناخت حداقل جسمانی که در حوزه تری و خشکی و سردی و گرمی به دست آوردیم، مجبور می‌شویم یک گریز مفصلی به آداب زندگی انسان و تغذیه انسان بزنیم؛ یعنی اول کار مجبور می‌شویم در حوزه سبک زندگی، آداب زیستن، تنفس کردن، خوابیدن، خوردن، آشامیدن و... یک قضاوت اولیه¬ای را داشته باشیم.

خلقت انسان

 پیش از ورود به بحث تری و خشکی باید به این پرسش پاسخ بدهیم که عناصر اصلی خلقت انسان چیست؟ انسان از چه چیزی به وجود آمده است؟ انسان از خاک به وجود آمده است یا از آب و خاک؟ چه دلیل وجود دارد که انسان از آب و خاک به وجود آمده است؟ باید استدلال بکنیم یعنی خبری از یکی از مجاری و مسیرهای شناخت تجربی، وحیانی و شهودی داشته باشیم و پس از آن درباره آن استدلال کنیم که بر اساس چه دلیلی، انسان از آب و خاک به وجود آمده است؟

تری و خشکی  

 از بحث فوق نتیجه می¬گیریم که هر وجودی که آب بیشتری داشته باشد، تر است و هر وجودی که خاک بیشتری داشته باشد، خشک است. حالا ما موجود خشک مطلق داریم یا نداریم؟ آب مطلق داریم یا نداریم؟ این موارد محدود است. مثلاً آب مقطر در خلقت خیلی محدود است یا من آهن گداخته¬ای که تمام ذرات آب در آن بخار شده باشد، خیلی محدود است، بنابراین نوعاً تمام اجسامی که در کنارمان وجود دارد، هم آب دارد هم بقیه عناصر و ترکیبات را.

تری و خشکی در بدن انسان

در جلسات گذشته درباره تری و خشکی صحبت کردیم و گفتیم که ملاک برای تری، وجود آب بیشتر در شیء است و ملاک خشکی، کم بودن آب در یک شیء. در واقع وقتی می‌گوییم این درخت تر است، به این علت است که آب بیشتری دارد و این درخت خشک است، چون آب کمتری دارد و به‌اصطلاح تبدیل به هیزم شده و قابلیت سوختن پیدا کرده است. همچنین گفتیم که تر و خشکی در بدن انسان ملاک بیشتری پیدا می‌کند؛ یعنی این شیء در بدن انسان باعث ایجاد، حفظ و بیشتر شدن رطوبت و آب می‌شود یا این شیء باعث خشک شدن، هدر رفت رطوبت و هدر رفت آب بدن انسان می‌شود.
با این توضیح تعریف قدما را رد می‌کنیم که می‌گویند رطوبت به سیالیت است و شیء سیال، راطب است و شیء غیر سیال راطب نیست. ما این تعریف را رد می‌کنیم می‌گوییم به میزان وجود آب در شیء، رطوبت و عدم رطوبت شیء مشخص می‌شود.

تعریف گرمی و سردی

یکی دیگر از بحث¬های مهم در امر سلامت، بحث گرمی و سردی است. گرمی یعنی چه؟ یکی از اشکالاتی که ما در فهم سلامت و تندرستی درباره بدن انسان داریم، این است که مفاهیم برای ما سخت گفته شده است و یکی از دلایلی که مفاهیم برای ما سخت گفته شده است، دست¬های پشت پرده است که بر این باورند مفاهیم باید سخت بیان شود تا عوام‌الناس از درک محتواهای لازم و ضروری خودشان باز بمانند؛ یعنی من عوام‌الناس نفهمم و ندانم که چه بلاها و بیماری¬هایی به سرم می¬آید. در این صورت، وقتی بیمار شدم، وابسته به آن کسی می‌شوم که این علم را دارد و این دانسته و اطلاعات پیرامون آن در واقع در انحصار آن فرد یا افراد است. هزاران سال است که انحصار اطلاعاتی اتفاق می‌افتد تا مردم کوچه و بازار یک سری اطلاعات را نداشته باشند. وقتی مردم کوچه و بازار یک سری اطلاعات را نداشته باشند، ناخودآگاه به آن کسی که این اطلاعات را دارد، وابسته می‌شوند و به همین علت در دین اسلام این‌قدر روی علم و نشر آن تأکید می‌شود، چون مردم باید برای زندگی¬شان اطلاعات درست را به ساده¬ترین شکل ممکن به دست آورند.
یکی از مفاهیم که سخت گفته شده است، بحث حرارت یا گرمی است. گرمی یعنی حرارت ولی آن اندازه این مفهوم را برای ما سخت و دشوار بیان کرده¬اند که وقتی سراغ بزرگان و اساتید می‌رویم، در مورد این قصه دست‌به‌عصا حرکت می‌کنند؛ یعنی به‌راحتی به مخاطب خودشان نمی¬گویند که گرمی یعنی چی. من استدلال می‌کنم و قرار نیست حرف‌های ما بدون استدلال پذیرفته شود. به باور من گرمی یعنی همین حرارت و سردی در واقع آن چیزی است که مانع از گسترش این حرارت می‌شود.

تحلیل گرمی و سردی در بدن

با تعریف اولیه ما از تری، خشکی، گرمی و سردی، می‌خواهیم ترکیب این قصه را در بدن انسان تحلیل اولیه¬ای بکنیم، چون انسان هم نیازمند تری یا همان آب است و هم نیازمند خشکی است؛ یعنی نیاز به دیگر مواد موجود در خلقت، با تناسب کم و زیادی از مجموعه عناصر دیگر دارد. آب دو سوم بدن انسان را تشکیل می¬دهد و دیگر عناصر یک سوم بدن آدم را تشکیل می‌دهد و به همین علت بدن انسان برای ادامه حیات نیازمند حرارت است. اگر حرارت نباشد، انسان می‌میرد.
 دمای بدن من و شما چند درجه است؟ سی‌وهفت درجه؛ یعنی بدنمان حرارت دارد. وقتی یک نفر می‌میرد، اولین اتفاقی که می‌افتد چیست؟ حرارت بدنش کاهش پیدا می‌کند و دومین اتفاق این است که بدنش خشک می‌شود. به‌عبارت‌دیگر انسان به‌محض این¬که می‌میرد، اول حرارتش را از دست می‌دهد و سپس رطوبت یعنی آب بدنش از بین می‌رود. پس تفاوت مرده و زنده در وجود آب و حرارت است، ولی فرد مرده یک شباهتی به ما دارد و آن این است که مرده هم ماده خشک دارد.

تغذیه صحیح

حرف ما در تغذیه این است که غذا باید کامل خورده بشود و غذای کامل یعنی غذایی که رطوبت کافی داشته باشد. اگر غذایی رطوبت کافی ندارد، باید رطوبت اضافه بشود، مثلاً کباب، غذایی خشک است و باید به آن رطوبت اضافه شود. این رطوبت چه شکلی اضافه بشود؟ بعد از تناول کباب یک نوشابه بخورم؟ یا وقتی  فلافل خشکی را خوردم، بلافاصله یک لیوان دوغ بخورم؟ نه. گفتیم که اگر این رطوبت با سردی باشد، سیستم غذایی من را به هم می‌ریزد، به همین خاطر ایرانیان قدیم بعد از غذا، دم‌نوش گرم می‌خوردند، یا از اول غذایشان آبکی بود مثل آش، حلیم آبگوشت‌ها. بنابراین در یک جمله می¬توان گفت که انسان به ماده خشک کمتر از ماده رطوبی نیاز دارد.
 غذا باید شامل هیدروکربن¬ها، اسیدهای چرب، لیپیدها، ویتامین¬ها، نمک‌های مختلف و دیگر مواد مغذی مختلفی باشد تا با استفاده از آن‌ها، مواد لازم به بدنمان برسد.