خلاصه درس :

مقدمات فن رثا

نکته اول : اینکه در کلمه رثا و لغت و واژه رثا و مرثیه ، ذکر مناقب و محاسن و خوبی ها هم نهفته شد، یعنی فقط شرح مصائب و بنا به نقل مشهور روضه  خوانی نیست.
 نکته دوم: در بحث مرثیه خوانی این است  که مرثیه‌خوانی هنر است. هنر معنایش این است که  بخشی علم است و نیازمندآموزش و بخش ذاتی است، یعنی استعداد و شخصیت و ویژگی های افراد هم تاثیر دارد برای اینکه مرثیه خوان و روضه خوان خوبی باشند یا نه البته کنارش آموزش هم مهم است.

...

انواع هیئت

بحث روضه خوانی، بحث توسل ، بحث مجالس دینی به عنوان یک منسک و آئینی است، ظرفش کجاست؟ هیئت‌های مذهبی و تشکل های دینی ،پس  این سیر آمد تا رسید به  کلمه هیئت که جای حرکت من وشماست. عرصه تبلیغی من و شما در بهترین جا و بهترین مکان ، خدمت به هیئت ها، تشکل های دینی، حسینیه‌ها، مساجد، مجالس و محافل دینی است.

هیئت های سنتی

بعضی از هیئت ها ، هیئت های سنتی و پهلوانی، هیئت های قدیمی و با اصالت هستند، که پیرغلام هایی دارد که سال‌های سال منبری  دعوت می‌کنند روضه خوانی دارند، سفره پهن می‌کنند، دسته  راه  می اندازند، پرچم دارند و بیشتر در حسینیه‌ها و مساجد مستقر هستد.

هیئت های مقدسین

هیئت هایی که بنده  به عنوان هیئت‌های مقدسین آنها را نامگذاری می کنم، هیئت هایی که برپایه دعا مستقرهستند ،هیئتی که دعای کمیل دارد، دعای ندبه دارد، دعای توسل دارد، زیارت آل یاسین برگزار می کند، محورهیئت زیارت جامعه کبیره است، حدیث کسا می خوانند، جلساتی که در بیوت مراجع معظم، امام جمعه با حضور علما برگزار می گردد که پایه آن جلسات محتواست،این یک جنسی از هیئت هاست ، اینجا یک جنس از روضه خوانی را می طلبد،متفاوت است با هیئتی که سنتی است.

هیئت های فرهنگی

 هیئت هایی که ماهیت های فرهنگی دارند، اتفاقی که به ویژه امروز بسیاری از هیئت‌های ما به این سمت حرکت می‌کنند و رنگ و بوی هیئت های فرهنگی می دهند، البته بیشتر این جمع  را جوانها و نوجوان ها تشکیل می دهند، یا  این که بیشتر جوان‌ها از این هیئت ها استقبال می کنند، فقط جریان منبر  و روضه خوانی نیست ،ظرف بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی درون هیئت است

هیئت های شبه فرهنگی

هیئتهایی که ما به عنوان هیئت های پاپ یا هیئتهای نوظهور می دانیم،این هیئتها  به منظور روضه خوانی خاص، برای نوحه خوانی، ذکر سینه‌زنی و به صورت خاص برای شورخانی دور هم جمع می‌شوند. حتی جنس این هیئتها  هم یک  ظرفیت ،یک قابلیت، یک فرصتی است، یعنی یک مدخل ورودی است ، برای جوان‌ها و نوجوانان علاقه مندی که با یک جریان عظیم شور واحساسات که مقتضی عواطف و روحیات جوانی شان است وارد هیئت می شوند،و بایستی  کم‌کم در مسیر معرفت افزایی و بصیرت افزایی حرکت کنند وشایسته است  ما این جنس از هیئت ها را هم بشناسیم و قدر بدانیم.

هیئت های انحرافی

هیئت هایی هستند که درصد بالایی نیستند، حتی  بخشی  وسیعی از وقت جلسات را هم نمی گیرند، درصد بالایی از مداحان ومنبری ها و گردانندگان را هم  شامل نمی شود ،اما متاسفانه به هر دلیلی شکل گرفته اند،اما  این نوع از مجلس های روضه و هیئت  با اهداف نظام و انقلاب و  جریان قیام سیدالشهدا، عاشورا و امام حسین(علیه السلام) سازگاری ندارد وآسیبهایی دارد، انحرافاتی دارد،مسائلی  از افراط و تفریط چه در حوزه گفتارو چه در حوزه رفتار چه در حوزه اعتقاد وباوردرآنها مشاهده می گردد.

اصول مرثیه خوانی

اصل اول : آشنایی با تاریخ و مقتل

اصل دوم : شعر و ادبیات

اصل سوم : سبک و صوت ولحن

اصل چهارم : فنون اجرا

اصل پنجم : آداب

مقتل شناسی

ما چهار دسته مقتل داریم که عمدتا در بیان ها،کتابها و نوشته ها آمده است،البته شما می دانید در کتاب شناسی امام حسین (علیه السلام) ما ازمیان سه هزار کتاب نوشته شده ،حدود یکصد کتاب برگزیده در این عرصه داریم و ازمیان اینها اگر بخواهیم از آن به عنوان منابع  و ماخذ دسته اول استفاده کنیم هشت  الی بیست  کتاب است که می توان ازآنها استفاده نمود.

دسته بندی مقاتل

مقاتل روایی

مقاتل تحلیلی

مقاتل ذوقی

چهار:مقاتل ادبی

سیر کامل یک مجلس روضه خوانی

خطبه

ذکر مقدمه

ایجاد زمزمه

ذکر مصیبت

ذکر نکات تربیتی

معرفی کتاب قتیل العبره

ما برای اینکه در رابطه با تاریخ شهادت سیدالشهدا به یک متن واحد برسیم کتاب قتیل العبره را انتخاب کردیم که ازمیان  سی متن انتخاب شده است.
وبخشی از این مباحث از ارشاد شیخ مفید(اعلی الله مقامه الشریف) است،از مقاتل الطالبین ،از مقتل ابی مخنف و سایر مقاتل متاخر.
براساس آن نگاهی که ما حداقل به اسناد این روایات توجه کنیم ،یک متن یکدست فراهم آمده از صبح روز عاشورا تا غروب روز عاشورا و لحظه ی شهادت سیدالشهدا.

توجه به بخش غیرکلامی اجرا

نکته پایانی اینکه در بحث فنون اجرا یک تصویری از عوامل موثر بر مخاطب در ذهن ماست ، از عوامل موثر یک بخش  شنونده است ،یک بخش گوینده است که چه ویژگی هایی را باید داشته باشد، یک بخش  پیام است اینکه چه بگوییم و به چه نحوی بگوییم.ویک بخش هم کانال انتقال پیام ،آنجایی که می خوانیم گاهی باید ایستاد گاهی باید نشست .
خلاصه در جریان تاثیر برمخاطب یک بخشی کلام است می توان گفت پنجاه و پنج درصد از عوامل موثر برمخاطب در مجلس داری و فنون اجرا غیر کلامی است ،یعنی نگاه گوینده، اشاره و حرکات  گوینده که این موارد در بحث کلام و محتوا و لفظ نیست ، وباید شما به آن دقت داشته باشید .