خلاصه درس :

فرآیند مشاوره خانواده و تفاوت آن با مشاوره فردی

وقتی که با زوجین کار می‌کنیم کاملاً متفاوت است از زمانی است که با یک نفر کار میکنیم و اینجا نیاز است که ما مفهوم سیستم را کاملاً بشناسیم چطور زمانی که شما یک مجموعه را مثل یک ساعت اجزایی دارد که با هم در کنار هم کار برای خلق یک هدف کنند، در زوج درمانی هم به همین صورت است. زمانی که شما نگاه تان نگاه فردی به موضوع باشد نمی توانید در مشاوره خانواده و زوج درمانی را به درستی انجام دهید. برای این منظور حتماً توجه داشته باشید زمانیکه با زوجین کار میکنید عملاً بر روی رابطه کار می کنید و نمی توانید روی مفاهیم فردی کار می کنید و هر مشکلی که این فرد دارد آن نگاهی که در درمان های فردی داریم در مشاوره خانواده نداریم لذا توجه به این موضوع باشد که باید سیستم خانواده را بشناسیم. مثال را با ساعت شروع کردیم؛ شما اگر بعضی از اجزای یک ساعت را روی میز بریزید این ساعت کار خواهد کرد قطعاً خیر. پس هدف اصلی ساعت، نشان دادن وقت است. ما باید برای این هدف یک نظم و انسجام خاصی در کنار هم برای این ساعت ایجاد کنیم تا به آن هدف برسیم. پس ضرورت دارد که نگاه ما به خانواده، نگاه سیستماتیک باشد. متاسفانه افرادی که این نگاه را ندارند باعث درمان ناقص می‌شوند. پس زمانی که با زوجین کار میکنیم کاملاً متفاوت از زمانی است که دو زوج به صورت منفرد به شما مراجعه میکنند و خبر ندارید که اینها با هم زن و شوهر هستند. خانم یک مطلب را به صورت جدا می گوید و آقا یک مطلب دیگری را می‌گوید و هدف شما رسیدگی کردن به مُراجع می باشد. خانم می گوید همسر من دست بزن دارد و ناسزا می گوید و طبیعی است که ما فنون ابراز وجود را اینجا به آن خانم یاد بدهیم و به یک انسجامی در زندگی و خانواده برسد که آن تلاطم حل شود اینجا بیشتر هدف ما سلامت روان فرد است. حالا اگر آن آقا بگوید که من عصبانی هستم و همسرم را ضرب و شتم و کتک میزنم و ناسزا میگویم، اینجا مجبور هستیم با این آدم، همدلی کنیم. باشه، درسته، متوجه می‌شوم و آقا می گوید: که من درگیر یک زن زبان نفهمی افتادم که خدا میداند. باز هم نمیشود، این مشاوره زوجین تلقی شود.

ارزیابی زوجین

روانشناسان و مشاورین زمانی که میخواهند از ارزیابی استفاده کنند چشم و نگاهشان به مراجع کننده می‌باشد. وقتی مُراجع وارد جلسه می‌شوند شما باید تمام رفتار و سکنات او را مورد توجه قرار بدهید. روش اصلی در کار بالینی به همین طریق است. نگاه می کنیم که مراجع با چه حالی آمده و کدامیک حالشان خرابتر است و کدام یک درخواست دارد و داد و بیداد می کند و کدام یک افسرده تر هستند. همه این ها از جمله مواردی است که شما مشاهده می کنید.

روش های ارزیابی

مشاهدات عینی

مصاحبه و گفتگو

ایفای نقش یا رُل پلی

پرسشنامه

عناصر اساسی در مشاوره زوجین

ما در یک مشاوره¬ای که به زوجین می دهیم؛ سه عنصر را دست کم داریم:  نفر اول(عنصر اول) نفر دوم(عنصر دوم) و رابطه که (عنصر سوم) است و ما قرار است بر روی رابطه کار کنیم. حتماً باید برنامه زوج درمانی شما باید مبتنی بر روی رابطه باشد نه قاضی هستیم و نه چیز دیگری برنامه های مبتنی بر درمان های فردی به درد اینجا نمی خورد.(لزوم مبتنی بر رابطه بودن برنامه زوج¬درمانی) هر نوع شناخت و تبیینی باید به رابطه طرفین برگردد و با رابطه سر و کار داریم. همین جا با شما عهد می بندیم که مسائل ما غیرارتباطی نیستند. اینکه بگوییم اینجا شما آقا مقصری؟ اینجا خانم شما کم کاری کردید؟ و بیاییم یک جوری این دو را آشتی بدهیم.  این کار، به جای زوج درمانی، ذوق درمانی است و بخواهیم ریش سفیدی کنیم و این به این معنی نیست که ریش سفیدی بد است. نه! فرایند ارتباط امروز پیچیده شده و مستلزم و این نیست که شما بگوئید؛ صلواتش را بفرست و برگردید به سر زندگی خود!!!! این خطایی است که مادام رخ می دهد و تکرار می شود. اینجا نمی‌توانیم بگوییم صلواتش را بفرست!!! چه اتفاقی میفتد؛ صلواتش را میفرستد و یک دسته گل را هم می خرد و برمی‌گردد در زندگی مشترک و دوباره همان اتفاق و چهار روز یا چهار صباح دیگر می‌افتد و این اشتباه است. وقتی یک ارتباط از یک جهت مورد ضربه قرار بگیرد، شک نکنید این اتفاق دوباره خواهد افتاد. لذا حتما نیاز به مداخله و بررسی روانشناختی دارد و یک مشاور حرفه‌ای را می طلبد. اینجا برای ما خیلی ضرورت دارد که حتماً تمرکزمان بر روی رابطه باشد و نروید بگویید که آقا معتاد است که خام چه گناهی کرده است! و این هم غلط است که بگوئیم؛ آقا اعتیاد پیدا کرده چون خانم همدم این آقا نبوده است. آقا رفته روابط خارج از منزل پیدا کرده با خانم‌های دیگر معاشرت می¬کند و بگوییم که خانم کم‌کاری کرده است و این برخورد غلط است این یک سوگیری ابتدایی است که مشاورین نباید داشته باشند. حتی وقتی که اعتیاد رخ داده، قبل از این جریانات هم، این فرد معتاد بوده، و حالا می‌خواهیم زوج درمانی کنیم. اینجا موضوع ما چیز دیگری است. موضوع این است که ما به نحو رابطی به موضوع رسیدگی می¬کنیم. اگر بخواهیم رابطه درست شود باید خانواده پایشان را وسط بگذارند، بهبود خواهد شد. و ما متمرکز بر رابطه هستیم. لذا در بعضی موارد دیدیم که یکی از زوجین دچار اعتیاد هستند و یا دارای مشکلاتی هستند و یا فرد مقابل را به میدان می آوریم، شما بهبود را هم در وضعیت بالینی فرد به نسبت افرادی که تنها به مشاوره می آیند مشاهده کرده و می بینید. پس موضوع اصلی کار ما در مشاوره خانواده فقط و فقط رسیدگی کردن به ارتباط است. فرض اساسی ما هم این است که این رابطه نوعی دچار نوعی اغتشاش است و باید درمانش کنیم و اگر اختلالات دیگری است این کار شما نیست و این را ارجاع می‌دهیم به روانپزشک و یا به سراغ کسی که به نوعی درمان شخصی انجام می‌دهد.(اختلافات غیر از رابطه باید به روانپزشک مراجعه شود) مثل کسی که درمان اعتیاد را انجام می¬دهد یا درمان افسردگی را انجام می¬دهد و اضطراب را برطرف می‌کند و در آن واحد نمی‌توان هم زوج ‌درمانگری کرد و هم مشاوره خانواده اناجم داد و هم درمان افسردگی را هم انجام دهد. لذا در اینجا چیز مهمی است که تمرکز اصلی شما بر روی رابطه باشد و و در رابطه با هم بیشتر گفتگو خواهیم کرد و ما مسائل را به صورت زوجی می بینیم و وقتی مسائل را زوجی ببینیم متمرکز بر رابطه می‌شویم. اصلاً مشکلات را هم به‌صورت ارتباطی تعریف می¬کنیم. چرا که استاندارد مسئله این است؛ اگر این رابطه منحصر به فرد در بین این‌ها اصلاح شود این مسئله هم اصلاح خواهد شد و اوج آن هم بر می¬گردد به اینکه چه میزان از افراد رشته های ارتباطی نادرستی در مورد یکدیگر دارند که به این وضعیت کنونی دامن زده است. پس هر مشکلی و هر مسئله‌ای در داخل زندگی مشترک باید به عبارت ارتباطی نوشته شود و نکته بسیار مهمی است. پس خلاصه کنیم تاریخچه مشترک گرفته میشود. تاریخچه زندگی فردی از جهت روانشناختی حوادث عمده ای که در زندگی مشترک است تصادف کرده مادر از دست داده و باعث اغتشاشات زیادی در زندگی فرد اتفاق بیفتد و اینها همه مواردی است که شما باید در ارزیابی اولیه داشته باشید و از طریق مصاحبه به آنها برسید این به شما می تواند یک تاریخچه کامل و نمونه هم در مورد آن نشان دادم و تاریخچه کاملی هم مورد موضوعات دارید و برداشت‌هایی هم دارید.